Theo Bộ tiêu chí Quốc gia về xã NTM giai đoạn 2016-2020, để đạt được tiêu chí 13, các xã cần đạt 2 chỉ tiêu: có hợp tác xã (HTX) hoạt động theo đúng quy định của Luật HTX năm 2012 và có mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản chủ lực đảm bảo bền vững. Trong đó, chỉ tiêu liên quan đến HTX là quan trọng hơn cả bởi nếu HTX hoạt động hiệu quả sẽ tạo ra được mối liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản ổn định, bền vững cho người dân.
Mô hình nuôi bò vỗ béo của HTX Dịch vụ chăn nuôi Thu Hiền, xã Điềm He, huyện Văn Quan
Để triển khai thực hiện tiêu chí này, trong những năm qua, các cấp, ngành liên quan trên địa bàn tỉnh đã tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ để phát triển mới các HTX, tạo các mối liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Đến hết năm 2020, toàn tỉnh có 120 xã đạt tiêu chí 13, chiếm tỷ lệ 66,3% tổng số xã trên toàn tỉnh. Trong đó một số huyện có số xã đạt tiêu chí cao như các huyện: Tràng Định, Văn Quan, Chi Lăng, Hữu Lũng, Lộc Bình…
Số lượng xã đạt tiêu chí 13 khá cao, tuy nhiên thực tế hoạt động của các HTX ở các xã đã đạt tiêu chí này còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Nguyên nhân chủ yếu là một số xã khi được chọn chỉ đạo điểm phấn đấu đạt chuẩn NTM “vội vàng” vận động người dân để nhanh chóng thành lập HTX. Từ sự gượng ép này dẫn đến HTX được thành lập lên theo kiểu cho có, không phát huy được vai trò dẫn dắt, đổi mới hình thức tổ chức sản xuất. Xã Khuất Xá, huyện Lộc Bình là một ví dụ.
Năm 2020, xã Khuất Xá được chọn làm xã điểm phấn đấu đạt chuẩn NTM. Ông Chu Văn Hiển, Chủ tịch Hội Nông dân xã (phụ trách thực hiện tiêu chí 13) cho biết: Để hoàn thành tiêu chí, xã đã tổ chức tuyên truyền, vận động phát triển HTX. Qua đó, đến tháng 5/2020, HTX Dịch vụ nông lâm nghiệp Khuất Xá được thành lập với 7 thành viên. Tuy nhiên, từ khi thành lập đến nay, hoạt động của HTX còn nhiều hạn chế, thậm chí có thời điểm HTX không hoạt động. Lãnh đạo HTX kêu khó, thành viên cũng không nhiệt tình tham gia và có ý định ra khỏi HTX.
Không chỉ HTX tại xã Khuất Xá, việc vội vàng thành lập HTX để đạt tiêu chí 13 trong xây dựng NTM còn diễn ra ở một số xã khác trên địa bàn tỉnh. Từ đó dẫn tới việc có những HTX loay hoay không biết tổ chức hoạt động như thế nào. Bên cạnh đó, do mới đi vào hoạt động nên đa phần các HTX đều gặp khó khăn như thiếu vốn, thiếu kinh nghiệm trong tổ chức sản xuất, thiếu thị trường tiêu thụ sản phẩm…Từ đó dẫn tới tình trạng số lượng HTX trên địa bàn tỉnh những năm gần đây tăng nhanh song chất lượng hoạt động thì gần như không biến động. Theo số liệu từ Liên minh HTX tỉnh, từ năm 2018 đến đầu tháng 7/2021, trên địa bàn tỉnh đã thành lập mới 217 HTX. Qua các năm, số HTX thành lập mới đều vượt từ 8% đến 200% kế hoạch giao. Tuy nhiên, trong số HTX mới thành lập, số HTX hoạt động ổn định, hiệu quả chỉ chiếm khoảng 10 đến 20%. Còn lại là hoạt động ở mức trung bình và cầm chừng.
Trước những khó khăn xuất phát từ thực tế như vậy, các cấp, ngành liên quan đã có những giải pháp cụ thể để từng bước khắc phục tồn tại, hạn chế. Ông Vy Kim Truyền, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh cho biết: Từ đầu năm 2021 đến nay, Thường trực Liên minh HTX tỉnh đã tổ chức buổi làm việc trực tiếp với các huyện để rà soát, phân loại lại tất cả các HTX trên địa bàn. Đối với các HTX vẫn có khả năng hoạt động, Liên minh HTX tỉnh sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan triển khai các giải pháp để củng cố, nâng cao hiệu quả hoạt động. Đối với các xã đã đạt chuẩn NTM nhưng có HTX hoạt động yếu kém thì Liên minh HTX tỉnh sẽ lựa chọn, vận động các sáng lập viên tâm huyết, có nhu cầu thực sự liên kết sản xuất kinh doanh để thành lập HTX khác.
Bên cạnh đó, Liên minh HTX tỉnh tiếp tục phối hợp với các cấp, ngành đẩy mạnh tuyên truyền, tư vấn, hỗ trợ để các HTX tiếp cận được chính sách hỗ trợ phát triển HTX, trong đó, tập trung chủ yếu vào nhóm chính sách trong Nghị quyết 08/2019/NQ-HĐND về chính sách đặc thù khuyến khích đầu tư, phát triển hợp tác, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2020-2025.
Nguồn: baolangson.vn